Dokument-Nr. 2829
Michalkiewicz, Kazimierz Mikołaj an Stankiewicz, Josef
Vilnius, 12. November 1917

In memorando Lituanorum die 10 Julii an. cur. Cancellario Imperii Germanici oblato et a Te, Reverende Domine, subscripto, praeter res politicas, quas minime attingimus, puncta adsunt, quae sensa cuiuscunque catholici pii maxime laedunt atque illi scandalo sunt. Illa igitur Tu, utpote presbyter catholicus, nullo pacto subscribere potuisti.
Puncta haec sunt, quae sequuntur:
I.
…"Die geistliche Obrigkeit der Wilnaer Diözese, welche sich in den Händen der Polonisatoren befand, hat verschiedentlich versucht, die Volksmassen zu überzeugen, dass "katholisch" dem "polonischen" und "litauisch" dem "heidnischen" gleichbedeutend sei, und ein solches Na- tionalbewusstsein genügt noch für Viele im Osten Litauens…"
…"Potestas ecclesiastica dioecesis Vilnensis,
quae penes Polonisatores erat multimodis conata est multitudini populi persuadere "catholicum" idem ac "polonum" et "lituanum" idem ac "paganum" significare, et huiusmodi conscientia nationalis multis in Oriente Litaniae usque hodie sufficiens est…"
50v
II.
…"Befremdend wirkt es vollends, wenn man die Einführung des christlichen Glaubens in Litauen als besonderes Verdienst der Polen preisen hört. Wir wissen, dass die Einführung des Katholizismus in Litauen nur auf dem Papier durch die Polen erfolgte, in Wirklichkeit aber zumeist durch die Litauer selber erfolgt ist. Wo die Bekehrungsarbeit nur von den Polen in die Hände genommen wurde, ist das Volk noch bis zum 18. Jahrhundert im Heidentum verblieben. So war es ganz in der Nähe von Wilna, also unweit der Stadt, deren kirchliche Oberämter die die Polen sich stets in die Hände zu spielen wussten. Was für Wert hat der polnisch gefärbte Katholicismus für Litauen? Noch heute werden die Wilnaer Katholiken belehrt, Gott als polnischen König und die Mutter Gottes als polnische Königin zu verstehen. Polen und Katholik sind nur Synonyme..."
…"Mirabile est omnino auditu, conversionem Lituaniae ad fidem christianam ut speciale meritum Polonorum exaltari. Scimus fidem catholicam in Lituania in sola charta a Polonis, revera autem ab ipsis Lituanis plerumque introductam esse. Ubi autem labor, cum conversione connexus, a solis Polonis susceptus est, rudes usque ad saec. XVIII in paganismo remanserunt. Ita in regionibus Vilnae proximis, id est haud procul ab urbe, in qua dignitates ecclesiasticas semper Poloni in suas manus comprehenderunt. Quemnam volarem habet pro Lituania catholicismus ille, polonismo imbutus? Usque hodie discunt catholici Vilnenses Deum regem Poloniae, et Deigenitricem reginam Poloniae computare. Polonus et catholicus non sunt nisi synonyma…"
III.
…"Es bleibt noch die Frage offen, welche Bedeutung die "Vertreter aller polnischen politischen Richtungen Litauens" in dem Volke haben, dass sie in den polnischen Staat eingliedern möchten. Sie konnten im Lande nur soweit gelten,

…"Remanet adhuc aperta quaestio, quantam auctoritatem "Vicarii omnium politicarum sententiarum in Lituania" apud populum, quam civitati polonae incorporare cupiunt, habeant. Tantum enim in regione valebant,
51r
als seitens der polonisierten kirchlichen Hierarchie und der russischen Büreauokratie Unterstützung fanden. Beide wünschten die ihre nationalen Rechte fordernden Litauer mit Hilfe des polonisierten Großgrundbesitzes niederzuhalten…" quantum a polonisata hierarchia ecclesiastica et russica biurocratia sustentabantur. Utraque Lituanos ope polonisatae magnae proprietatis ruralis prohibere volebat qui iura sua nationalia propugnabant…"
IV.
…"Was die Statistik des Jahrs 1916, die Hauptwaffe der Polonisatoren, anbetrifft so verdient sie Beachtung nur darin, weil sie zeigt, welcher Art dieser polnische Katholizismus ist, mit dem die Polen vor der ganzen Welt prahlen. Wie unanfechtbare Zeugenaussagen in großer Zahl zeigen, sind die Litauer gegen ihren ausdrücklichen Willen als Polen eingetragen worden, sogar solche Litauer, welche als größte Gegner des Polentums allenthalben bekannt sind, auch solche, die kaum polnisch sprechen konnten. Da hieß es: Katholik? also Pole! In dieser statistischen Aufnahme sind ganze Kirchspiele, wo die litauische Sprache in lebendigem Gebrauch ist, als polnische verzeichnet. Soll auch da von einer bodenständigen polnischen Bauernschaft die Rede sein? Schon der Umstand allein, dass zu den 44 Personen, die den Anschluss an Polen fordern, auch der Bischofsverweser der
…"Quod attinet statisticam anni 1916, principalia arma Polonisatorum, ipsa attentionem meretur, quatenus demonstrat, cuiusnam naturae ille polonicus catholicismus de quo Poloni coram toto mundo superbiunt, sit. Ut copiosa et irrefragabilia testimonia demonstrant, Lituani contra suam expressam voluntatem in numerum Polonorum inscribebantur, etiam tales Lituani, qui ubique tamquam maximi adversarii rei Polonae noti sunt, tales etiam, qui vix polonice loqui poterant. Interrogabatur: Catholicus? ergo Polonus! In hisce statisticis calculis integrae parochiae, in quibus lingua lituanica in vivo usu est, ut polonae inscriptae sunt. Num et hic de genuinis polonis rusticis agi possit? Id solum, quod ad illos 44, qui coniunctionem cum Polonia postulant, ipse Administrator Dioecesis Vilnensis pertinet, tradit viam, per quam exitus isti-
51v
Wilnaer Diözese selber gehört, verrät den Weg, auf dem die Ergebnisse dieser Statistik gewonnen worden sind…" us statisticae obtenti fuerint…"

Hac in re interrogatus Illustrissimis Dominis Instructoribus Nostris die 25 Octobris an. cur. ad quaestiones a Nobis propositas, responsum dedisti:
ad I-um punctum, – quod Te minime excusat, cum sensus verborum: "potestas ecclesiastica etc " omnino alius sit, cumque ipse dicas: " obiectio haec nimis generaliter scripta est, quam non adprobo ",
ad II-um, – quod insufficiens est, cum sensui obvio loci huius contradicat;
ad III et IV-um, – quod obiectioni struendae fundamentum solidum minime constituit.
Quapropter scandalum clero populoque fideli a Te tali pacto datum prae oculis habentes, potestate tamen in Te, utpote presbyterum alienate dioecesis, alicuius sententiae definitivae statuendae destituti, per preaesentes Te, Reverende Domine, certiorem reddimus:
1) causam hanc ad sententiam statuendum Excellentissimo domino Episcopo Sejnensi transmissam iri:
2) tibi per mensem (a die harum computandum) licentiam pro Missa Sacra cellebranda et adprobationem pro sacris functionibus in dioecesi Vilnensi peragendis revocari.–
Casimirus Michalkiewicz
Empfohlene Zitierweise
Michalkiewicz, Kazimierz Mikołaj an Stankiewicz, Josef vom 12. November 1917, Anlage, in: 'Kritische Online-Edition der Nuntiaturberichte Eugenio Pacellis (1917-1929)', Dokument Nr. 2829, URL: www.pacelli-edition.de/Dokument/2829. Letzter Zugriff am: 24.04.2024.
Online seit 17.06.2011.