Dokument-Nr. 3273
Rösch, Adolf
an Pacelli, Eugenio
Freiburg im Breisgau, 21. März 1921
An presbyter Falk die 18. Januarii huius anni in hac urbe degeret an adhuc adsit, nescimus. Pluries tempore modo peracto scripsit nobis partim ex claustro Mariae de succursu Aquisgrani partim ex finitima Belgica. Ex actis nostris personalibus presbyteri Joh. Bapt. Falk, cum non prius die 3. Aprilis 1901 incipiant cognosci non potest, quando et quo loco iste sit ordinatus quibusque de causis in dioecesim Basileensem sit receptus. Falk aliquamdiu Wirceburgii sacrae theologiae operam dedisse dicitur; an ibi etiam aliquos sacros ordines receperit, nobis notum non est. In Archidioecesim Friburgensem ille postea nunquam receptus est. Nunquam beneficium ecclesiasticum definitive
1v
obtinuit, nunquam propter
vitam sacerdotis indignam ullam spem habuisset in Archidioecesim receptum iri. Procul dubio,
si incardinatus esset, de hac re acta non deessent. Litterae satis multae, quae de
presbytero Falk post annum 1901 inter curiam episcopalem Solothurnensem et nos huc inde
missae sunt, nullum dubium relinquunt eum ab Episcopo Basileensi semper tamquam sacerdotem
suae Dioecesis agnitum esse. Etiam anno 1908 sacerdos Falk, ut ex epistola Jacobi Episcopi
Basileensis de die 3. Novembris 1908 videri licet, tamquam sacerdos illius dioecesis
regulariter subsidia accepit, – copia harum litterarum vidimata adiuncta est –. Postquam ab
anno 1908 celebrationem S. Missae ei interdicere coacti sumus, incardinatio eius in hanc
Archidioecesim multo minus discuti potuit.Verum est presbyterum Joannem Baptistam Falk, cum in dioecesi Basileensi munere ecclesiastico fungi amplius non posset, ab anno circiter 1900 usque ad annum 1903 tribus in locis Archidioecesis nostrae per gratiam munus capellani sive proparochi experiendi causa habuisse. "Invitatus" ut veniret in nostram Archidioecesim, certe nunquam fuit.
Mox autem, ut in nostris actis legitur, "propter inordinatam administrationem pecuniarum ecclesiasticarum et propter aes alienum ex morum levitate contractum" a cura animarum removeri debuit. Anno 1905 per aliquot tempus in domum sacerdotum in pago Weiterdingen (domum sacerdotum demeritorum)
2r
receptus est. Director istius domi pluries gravissimas
quaerelas de eo protulit, speciatim de mendicitate maxima, de insubordinatione et de
contrahendo aere alieno, qui etiam iam tunc suspicioni locum dabat, eum missarum stipendia
fraudare. Per annos sequentes sacerdoti Falk munus aliquod ecclesiasticum in nostro Archidioecesi nunquam mandatum est; solummodo ab hoc et illo parocho, postremum in pagum Guenterstal prope Friburgum, a parocho aegrotante ed adiutorium in cura animarum adscitus est. Sermone bene versatus gratiam popularem celeriter assequebatur.
Autumno anni 1908 eum, quamvis vehementissime negantem spatio circiter 18 mensium certe 600 stipendia fraudasse probare potuimus. Quare venia legendi Missam in nostra Archidioecesi eum privavimus, excepta domo custodiae in pago Weiterdingen.
Quibus non obstantibus Falk quamvis non solum inops sed etiam multo aere alieno obrutus usque fere ad annum 1910 in hac urbe versabatur non parvis expensis populo conspicuus in cauponis, quas de die in diem frequentabat non raro cum iuvene, quem falso dicebat filium sororis suae esse cuiusque debita solvebat.
Presbyter Falk hoc tempore multoties intima familiaritate alumnorum quorundum seminarii pro educandis ludimagistris est usus. Mense Novembri 1909 unus istorum Gustavus
2v
Merkel, tunc 17 annos natus, in nostra cancellaria
ad protocollum dedit presbyterum Falk cum pueris maxime, <obscoena loqui, ut de qualitate
genitalium>2 eumque
secum adhuc scholam popularem visitante et postea saepe ac iterum obscoena fecisse, sibi
persuasum esse eum cum dicto "filio sororis" eadem facere. Falk de his rebus interpellatus
omnia negavit, quamquam dictis seminaristae Merkel plena fides est danda.Ab anno 1910 Falk ab hac urbe aberat, primum in domo sacerdotum Zizers prope urbem Curiam in Helvetia, deinde ab anno 1912-1915 in domo fratrum qui dicuntur de misericordia in Montabaur dioecesis Limburgensis versatur, deinde mense Novembri 1915 per breve tempus in nostram domum demeritorum in Weiterdingen rediit. Episcopus Limburgensis de moribus eius in Montabaur die 23. Novembris 1915 nobis nuntiavit, eum fere quotidie cauponam frequentasse atque in suspiium venisse, quod tirone fabri claustrarii de Montabaur nimis familiariter usus horoloquium vestesque ei emisset eumque Coloniam Agripinae iter faciens secum duxisset quodque gymnasii discipulos alliceret.
Mense Augusto 1914 per 3 hebdomades in hospitio "Henken" in Arenberg habitavit saepe, ut possessores animadvertebant, visitatus a pueris adolescentibus de Montabaur (6-8), quos dulci cibo potuque hospitio splendide recepit, quorumque duos, ut ibi pernoctarent adducebat.
3r
Quibus malis notitiis acceptis latius inquisivimus, ex quo fonte dominus Falk pecunias suas hauriret. Curia Limburgensis tunc certiores nos fecit inter annos 1912-1914 eum ibi ad minimum 712 missarum stipendia plus accepisse, quam persolvere potuisset. Quapropter, in nostro nuntio ecclesiastico de die 13. Januarii 1916 (pag. 144) clericis nostris interdiximus, ne presbytero Joanni Bapt. Falk dioecesis Basileensis-Solothurnensis in posterum stipendia darent. Similia edicta post haec exierunt in nuntiis dioecesium Monachii, Wirzeburgii, Limburgi et Augustae Trevirorum.
Postea dominus Falk ut ipse dicit, per 3 annos et 6 menses in pago Horresberg (nunc, ut fertur a Belgicis occupato) Archidioecesis Coloniensis curam animarum gessit. Sub finem certe anni 1920 Aquisgrani finitimisque locis degit.
Falk annis praeteritis semel et iterum a nobis vel a singulis dominis nostri collegii per litteras petiit, ut eum adiuvaremus, cum aetate confectus, aegrotus et sine beneficio esset et Ordinarius suus Solothurnensis omnino ipsum adiuvare recusaret. Sola misericordia moti commorationem in domo sacerdotum in Weiterdingen ei obtulimus, sed eo ire non vult. Episcopum quoque Basileensem rogatu sacerdotis Falk litteris d.d. 4. Augusti 1920 adiimus, ut qua Ordinarius proprius eum adiuvaret. Qui nobis die 10. Augusti 1920 responsum quod sequitur, dedit:
3v
"Cancellaria episcopalis.
Friburgum.
Presbyterum Joannem Bapt. Falk Reverendissimus Episcopus Basileensis optime novit; iam tempore peracto cum Archiepiscopo defuncto de eo egit.
F. natus in Ottersweier (Baden), reverendissimo episcopo auxiliari Friburgensi de Kuebel intercedente in seminarium Lucernense susceptus die 30. Julii successoribusque eius Msgr. Haas et Stammler sequentibus annis crux fuit de gravissimis. Praetermissis singulis, episcopus Basileensis dictis eius minime fidem habere potest, eo quod litteris verbisque omnique possibili modo mendaci se fefellit.
F. diversis in locis dioecesis Basileensis operatus est, sed nunquam nec ullo loco per breve quidem tempus praepositis satisfecit nec fiduciam fidelium acquisivit. Cum parochis, quibus suberat, semper in discordia vixit. Causa erat partim, quod vitam scandalosam gessit, cauponas frequentavit, iuvenibus exemplum pessimum dedit, partim quod strenue laborare numquam voluit.
Etiam extra dioecesim Basileensem F., quocumque loco aliquod munus suscepit, semper et ubique, ut de eo querelae fierent, ausam dedit: exempli causa a reverendissimo Ordinariatu Monacensi F. certis temporibus quotidie tres missas celebrasse et tria stipendia accepisse convictus est.
4r
F. famosior est quam ut episcopus in aliquo loco dioeceseos munus ecclesiasticum ei conferre posset. Quae cum ita sint a nullo parocho neque ab ulla communitate postulari potest, ut F. suscipiant. Cum praeterea in plerisque parochiis clerici a populo eligantur, candidati famosi ut F. omnino exclusi sunt.
Reverendissimus episcopus fundum non habet, ex quo F. in posterum posset, sustentare, quamquam ipse praecessoresque eius iam milia francorum expenderunt, ut F. in domibus ut Weiterdingen, Montabaur etc. alerent et sustentarent, sed minime melior factus est.
Postremum anno 1914 brevi ante bellum ortum argentum ei misimus, sed ab hoc tempore, id est a 6 annis, nihil plane de eo audivimus neque de eius mansione ab eo certiores facti sumus.
Ex his omnibus patet Reverendissimi episcopi Basileensis non esse pro F. aliquid facere aut in posterum cum eo commercium habere.
Ex mandato Rmi Episcopi:
secretarius cancellariae episcopalis
Michel".
Ut finem narrationis faciamus, adiungimus episcopum Basileensem minimum usque ad annum 1908, ut ex actis nostris satis patet, melioribus stipendiis missarum additoque singulis mensibus subsidio domino Falk satis providisse ita ut tunc,
4v
quo se honeste sustentaret, satis haberet, neque ulla ob inopiam inculpatam excusatio ei
esset, missarum stipendia defraudare. Sed multa frequentatione cauponarum nimia
familiaritate iuvenum, quos, nisi onia fallunt modo paederastico abusus esse videtur,
adductus, quocumque modo, multo aere alieno contracto pecuniis creditis fraudulose acceptis,
stipendiis defraudatis argentum sibi acquirebat.De Falk suspicio est, eum per multos annos hoc modo sacrilego acquirendi pecuniam usum esse summamque istarum pecuniarum computari non posse. Ob ingenii versatilitatem et multorum hominum locorumque in Helvetia, in Germania meridionali, in provincia Rhenana etc. cognitionem eo facilius ita nefarie agere et vivere potuit.
F. infelix et indignus presbyter est, de quo dubium videtur, an nunc septuaginta et unum annum natus vitam meliorem gerat. Ordinarius eius episcopus Basileensis titulo mensae, ut eum mediocriter saltem exempli causa in domo ecclesiastica sustentet, obligatus esse videtur.
Ex mandato:
Excellentiae Vestrae oboedientissimus
Dr. Ad. Rösch
Can. consil. eccles. et cancellarius.
1↑Seitenzählung von den Editoren eingefügt.
2↑Masch. eingefügt, vermutlich vom Empfänger.