Dokument-Nr. 817
Dalbor, Edmund
: Quaestiones de Seminariis archidioecesis Gnesnensis et Posnaniensis. [Posen], vor dem 14. November 1919
1. Usque ad annum 1821 existebant duae separatae dioeceses: Gnesnensis et Posnaniensis et utraque proprium habuit seminarium clericorum. Unitis deinde dioecesibus, clerici utriusque dioecesis primis tribus annis in seminario Posnaniensi degunt ibique studiis educationique spirituali vacant, quarto vero anno Gnesnam pergunt, ubi per annum permanent.
2. Inde ab anno 1873, quo in imperio Germanorum vehementissima persecutio ecclesiae catholicae orta erat, usque ad annum 1889 seminarium clericorum a gubernio borussico supressum est. Postea denuo apertum est sed certis sub conditionibus, a gubernio impositis, quae efficiunt, ut Ordinarius loci nec in nominandis rectoribus magistrisque nec in studiis ordinandis ea gaudet libertate, quam bonum ecclesiae exigit. Quamobrem nonnulla salutaria praescripta, a Sede Apostolica tum de magistris tum de directore spirituali, tum de studio Philosophiae data, ad amussim observari non poterant.
2
A. De Seminario clericorum Posnaniensi.
I. De Seminarii constitutione et aedibus.
1. Episcopi Posnanienses futuros dioecesis sacerdotes educandos curabant saeculis XIII, XIV, et XV., in maiore schola cathedrali, deinde in Collegio Lubransciano, anno 1519 ab Episcopo Lubrański condito, demum concilio Tridentino celebrato, in proprie dicto seminario clericorum, cuius curam sub fine saeculi XVIII. sacerdotibus Congr. Missionis S. Vincentii commiserunt. Supressis a gubernio borussico in dioecesibus Gnesnensi et Posnaniensi ordinibus et congregationibus religiosis, in regendo seminario presbyteri saeculares successerunt.
Anno 1896 novae aedes ab Archiepiscopo Floriano Stablewski conditae et a f. m. Papa Leone XIII. titulo Collegii Leonini decoratae sunt.
Exorto vero bello haecce nova domus occupata est a potestate militari atque usque huc curandis militibus vulneratis aegrotisque inservit, dum clerici partim in seminario Fuldensi, partim in seminario Frisingensi, partim in Universitate Monasteriensi studiis incumbunt.
2.Seminarium, quo alumni plurium dioecesium conveniant, non adest in dioecesi.
3. Dictis iam sub n. 1. addatur, seminarium capere posse 120 alumnos, disciplinae et valetudinis tuendae legibus respondere, a vicinorum introspectu aliisque servitutibus fere plene liberum, satis amplo horto ad spatiandum instructum.
4. Memorata rusticationis domus non adest nec spes talis comparandae hucusque apparebat. Alumni ad pergendas ferias autumnales in domus parentum quotannis dimittuntur.
II. De reditibus, expensis et oneribus.
5. Reditus Seminarii sunt certi ac proveniunt
| a) ex bonis immobilibus | 62.800 marc. germ. |
| b) ex publico aerario civili | 20.165 marc. germ. |
| c) census ex propria sorte | 13.512 marc. germ. |
| d) collectae dioecesanae | 3.600 marc. germ. |
| e) ex aerario Capituli Metropolitani | 3 |
3
6. Alumni pro victu per tres annos in
universum tenentur solvere 800 marc.7. Expensae sunt ordinarie:
| a) in honorarium praepositorum et magistrorum | 21.200 marc. germ. |
| b) in s |
4.940 marc. germ. |
| c) in alimentum in seminario degentium | 55.605 marc. germ. |
| d) in conservationem aedificii seminarii | 6.000 marc. germ. |
| e) in rem bibliothecae seminarii | 2.000 marc. germ.5 |
| 8. Bona seminarii onerantur aere alieno in quantitate | 356.200 marc. germ.6 |
9. In seminario fundatae sunt 48 missae, quae fideliter a praepositis persolvuntur.
10. Reditus et expensae procurantur mediantibus sacerdote procuratore et thesaurario aerarii archiepiscopalis secundum ordinem statutum ab Archiepiscopo ac confirmatum a gubernio civili pro singulis trienniis; extraordinariae expensae solvuntur vi specialum assignationum Archiepiscopi.
III. De personis.
11. Rectoris munere fungebatur per annos 28 Paulus Jedzink, s. theol. Doctor nunc annorum 66; antea, laboraverat in cura animarum et in educatione iuventutis. Qui cum anno 1915 episcopus suffraganeus nominatus sit, post bellum officio rectoris valedicet.
12. 13. Ob difficultates ex parte gubernii nec vice-rector nec director spiritualis dabantur. Spes tamen effulget, fore ut finito bello difficultates illae cessent. Hucusque proffessores [sic] adiuvabant rectorem in regendo seminario et in regulis vitae spiritualis tradendis. Ad excipiendas confessiones alumnorum speciales confessarii deputati sunt. 14. Numerus magistrorum erat sufficiens ad tradendas disciplinas; omnes convivebant in seminario et labore, pietate, vitaeque moribus in genere bonum dabant exemplum. Minores defectus ex fragilitate humana provenientes a rectore vel archiepiscopo correctione debita amovebantur. 15. Specialis praefectus studiorum non adest<;>7 rector tamen et professores insimul de diligentia ac studiorum profectu satis vigilant.
4
16. Quaestiones spectantes oeconomum omnino
affirmari possunt.17. Seminarium regitur a sacerdotibus saecularibus.
18. Utique.
19. Ante bellum quotannis circiter 100 (aliquando 120) alumni interni aderant; nunc temporis vix dimidia pars incumbit studiis. Annis ante bellum perlapsis numerus alumnorum par erat necessitatibus utriusque archidioecesis. Ad seminarium admittuntur nonnisi aspirantes sacros ordines, nimirum tales, qui novem annos in scholis publicis (aliae non dantur) studia humaniora colebant eaque absolvebant. Alumni externi non dantur. Quia domus seminarii in praesenti in hospitale militare conversa est, theologi vacant studiis in altis seminariis et in universitate Monasteriensi. Ex alienis dioecesibus alumni in seminarium Posnaniense non recipiuntur.
20. Quinque famuli occupati erant servitiis domesticis, de quorum labore ac vita vigilabat sacerdos oeconomus. Cura de cibis coquendis alumnisque infirmis adiuvandis commissa erat sororibus e Congregatione S. Vincenti a Paulo, quae habitant in domo a seminario separata.
IV. De pietate et disciplina.
21. Alumni frequenter ad piam vitam admonebantur; quotidie precibus matutinis et vespertinis, sacrificio missae et adorationi SS. Sacramenti aderant; saltem semel infra duas hebdomades ad sacr. Poenitentiae accedebant, fere omnes frequenter, nonnulli quotidie S. Communionen suscipiebant. Exercitia spiritualia quotannis per 4 dies rigore disciplinae et cum bono effectu ab omnibus peragebantur. Per mensem maji quotidie devotio in honorem B. M. V. exposito SS. sacramento celebrabatur. Preces rosarii quotidie recitabantur.
22. Utique.
23. Novissima statuta seminarii data sunt anno 1889 et ad ea observanda alunmi monitionibus ac vigilantia praepositorum admonentur, item adest horarium pro quotidianis alumnorum occupationibus. Transgressiones ordinis praescripti corriguntur.
24. Alumni erga superiores alisque in genere modesti se gerunt et ad officia sua implenda ordinarie amore et suasionibus adiguntur.
25. Utique.
26. Utique.
5
27. Accidebant aliquando minora dissidia inter alumnos
polonicos et germanicos ob excitatos affectus nationales; aliquando etiam defectus contra
oboedientiam, quae tamen vitia mox admonitionibus vel poenis reprimebantur. Quoad alumnorum
correctionem et expulsionem servantur, quae a SS. Concilio Tridentino et a Summis
Pontificibus praescripta sunt.28. Omnes alumni sunt adulti adolescentes, qui absolverunt gymnasium publicum humanisticum ideoque aetate paululum differunt. Jnsuper qui eodom anno in seminatium [sic] ingrediuntur, etiam convivere solent.
29. Moniti sunt parochi, ut de vita ac pietate alumnorum versantium in parochia tempore feriarum fideliter vigilent. Finito vacationis tempore omnes alumni litteras testimoniales secundum speciale interrogatorium a rectore seminarii confectum, a parochis discrete confectas rectori reddere debent.
30. Vel in aliqua domo ecclesiastica vivunt vel curae sacerdotis dioeces
31. Jn quantum fieri potest, huius generis alumni sacerdotibus locorum, ubi degunt, commendantur et magistratus militares rogantur, ut in quantum dira necessitas non urget, hi alumni ad continuanda studia in nostram dioeces
V. De Scholis.
32. Vi statutorum in seminarium recipiuntur solummodo adolescentes, qui gymnasium humanisticum absolverunt ac ad studia in universitate vel seminario agenda per examen idonei declarati sunt. Dolendum tamen magnopere, quod polonis lingua propriae nationis non traditur, cum in imperio Germanorum solummodo lingua germanica <in scholis>10admittatur. Jn seminario Posnaniensi alun
33. Philosophia alumnis secundum pactum cum gubernio civili inito<,>
34. Traduntur Theologia dogmatica (latine) per duos annos (sex horis
6
per hebdomadem) Theologia moralis (latine) per duos
17 annos (sex horis
per hebd.) ex parte ad mentem s. Thomae secundum praelectiones professorum, commendatis
compendiis Hurter S. J. (dogmat.) et Gury S. J. (moral.) Praeterea
traduntur Theologia fundamentalis (latine) 4 horis per hebdomadem, Patrologia 1
hora per hebd. lingua polonica resp. Germanica, Jntroductio in S. scripturam
2 horis per hebd. lingua germanica, Exegesis Veteris Testamenti 2 horis per hebd.
lingua germanica, Exegesis Novi Testamenti 2 horis per hebd. lingua germanica, Historia
ecclesiastica 4 horis per hebd. lingua polonica resp. germanica, Jus Canonicum
3 horis per hebd. lingua latina. Jn onmibus enumeratis disciplinis saepius repetitiones
instituuntur.35. Clerici in sacris caeremoniis, in cantu liturgico theoretice et practice instituuntur ac singulis Dominicis et festis solemnibus sacris officiis in Ecclesia cathedrali assistunt. Etiam de arte sacra 2 horis per hebd. instituuntur.
36. Clerici monentur de iis, quae quoad lectionem librorum ac diariorum profanorum a Summis Pontificibus praescripta sunt.
37. Examina in fine cuiuslibet anni instituuntur cum eventu satis bono; praeter publicas 1audes post examina in aula ab Archiepiscopo vel a rectore habitas, alia praemia non dantur. Seminario non competit ius conferendi gradus academicos. Quotannis aliquot neopresbyteri vel clerici s. ordinibus initiati Romam vel alias ad universitates gradum academicum attinendi causa mittebantur.
38. Non adest, cum haec studia in seminario non tradantur. Adest collectio rerum artis picturae et sculpturae.
39. Adest ampla bibliotheca libris diversarum disciplinarum di
VI. De sacris Ordinationibus.
40. 41. Clerici, qui cum bono profectu studiis incubuerunt, per tria semestria, obtinere solebant S. tonsuram et 4 ordines minores, quibus ex clericis posterius pauci quidem digniores ad S. Ordines Subdiaconatus et Diaconatus promovebantur, ut diebus dominicis et festivis in ecclesia cathedrali officiis suis fungerentur. Ceterum clerici, qui studia in seminario Posnaniensi feliciter persolverunt, in seminario Gnesnensi sacri Ordines Subdiaconatus, Diaconatus et Prsbyteratus [sic] servatis servandis
7
praecedente semper triduo exercitiorum spiritualium
conferebantur. Clericis seminarii Posnaniensis s. ordines solent conferri in Ecclesia
Cathdrali [sic] Posnaniensi ordinatique sui ordinis munera ibidem exercent.VII. De Visitatione Seminarii.
42. Ordinarius saepius per annum seminarium visitabat vigilans de impletione officiorum tum praepositorum tum clericorum, hos quoque aliquando audiens atque examinans., occasione data habens exhortationem ad alumnos, assistens fere semper examinibus, quae sub finem singulorum annorum exhibentur, participans quoque solemnitates, quae speciali ex causa aliquando in seminario celebrabantur.
B. De Seminario Clericorum Gnesnensi.
I. De Seminarii constitutione et aedibus.
1. Seminarium Gnesense anno 1602 ab Archiepiscopo Stanislao Karnkowski in oppido Gnesna ad Ecclesiam arc
2. Jn Seminarium Gnesnense aliarum dioecesium alumni non conveniunt, recipiuntur solummodo alumni ex dioecesibus Gnesnensi et Posnaniensi, cui Seminario Gnesnensi ipse20 Ordinarius 1oci-praeest.
3. Seminarii fabrica satis est nova, potest triginta alumnos capere, resp<o>ndet21 optime legibus disciplinae et valetudinis tuendae; a vicinorum introspectu aliisque servitutibus libera, hortis ad spatiandum est instucta [sic].
4. Domus vacationis deest.
II. De reditibus, expensis et oneribus.
5. Seminarium Gnesnense certos habet reditus provenientes ex bonis immobilibus et ex titulis debiti publici et ex censibus, qui ex aerario publico post confiscationem bonorum olim ad seminarium pertinentiumsolvuntur [sic].
6. Nulla pensio ab alumnis solvitur pro victu et institutione.
8
7. Expensae fiunt quotannis:| a) in honorarium praepositorum, magistrorum, medici | 10.600 marc. germ. |
| b) in solarium famulorum | 1.680 marc. germ. |
| c) in alimenta omnium in seminario degentium | 18.500 marc. germ. |
| d) in tributa publica seu vectigalia | 300 marc. germ. |
| e) in conservationem aedificiorum | 2.000 marc. germ.22 |
9. Rector seminarii tenetur ad celebrandas nonnullas missas ad intentionem fundatorum secundum speciales ordinationes, alumni tenentur post s. ordines susceptos aliquot missas celebrara (sic) pro fundatoribus seminarii, quae omnia observantur, prouti a fundtoribus [sic] sunt praescripta.
10. Universa ratio introitus et exitus est 43.000 marc. germ.
III. De personis.
11. Rector est Georgius Beyer, annorum 42, antea per triennium in cura animarum occupatus, deinde per 15 annos munus praeceptoris religionis in gymnasio et rectoris convictus puerorum Archiepiscopalis gessit, postremo canonicus archicathedralis Gnesnensis et paulo post rector seminarii nominatus. Omnes officii sui partes diligenter adimplet.
12. Adest vice-rector ex professoribus assumptus, qui vitae integritate et vitae spiritualis scientia eminet; et unus ex alumnis electus, qui alumnorum disciplinam et ordinem in seminario vigentem observet et functiones s. ministerii in ecclesia cathedrali iuste distribuat.
13. Director spiritua1is non adest proprius, vices eius gerit vice-rector sub nr. 12 descriptus; confessarii adsunt tres ex clero cathedrali et parochis urbis per Ordinarium loci nominati.
14. Magistrorum numerus par est disciplinis tradendis, convivunt in seminario, disciplinae internae seminarii se immiscent.
15. Non adest.
l6. Oeconomus administrat patrimonium seminarii dependenter ab Ordinario loci eodem modo ac de seminario Posnaniensi dictum est.
17. - - - - - - -
18. Deputati a S. Conc. Trid. praescripti ab anno 1905 non sunt electi.
9
19. Ordinarius alumnorum numerus est 25, tempore
belli reductus est ad 13, qui numerus impar est dioecesium necessitatibus; admittuntur
solummodo clerici, qui seminarium Posnaniense absolverunt. 20. Tres sunt famuli, selecti a vice-rectore, qui precibus communibus persolvendis, sacramentorum susceptioni, officiis adimplendis invigilet.
IV. De pietate et disciplina.
21. Alumni semel per hebdomadem confitentur, s. communionem quotidie vel fere quotidie suscipiunt, exerci
22. Semel in hebdomada habetur de rebus spiritualibus instructio cum pia exhortatione, quotidie traduntur principia vitae asceticae et mysticae in meditationibus, quae fiunt per vice-rectorem.
23. Statuta seminarii propria ab Archiepiscopo Gnesnensi et Posnaniensi Iulio Dinder de die 15. Octobris 1886 praescripta24 rite servantur; horarium pro quotidianis alumnorum
24. Alumni devoti erga superiores in concordia laudabili vivunt, ad officia implenda amore et suasionibus non vero timore et minis adiguntur.
25. Occasione data alumni de verae et christianae urbanitatis legibus erudiuntur et suadentur, ut praecepta hygienica, vestis et corporis munditiem et quandam in conversando comitatem cum modestia et gravitate coniunctam iugiter teneant.
26. Firma est regula non admittendi in seminarium reiectos vel dimissos ab aliis seminariis vel institutis religiosis.
27. Perturbationes aut scandala in seminario non obven<e>rant.26
28. Omnes alumni fere eiusdem sunt aetatis.
29. Tempore vacationis alumni ad suos revertuntur, parochi de iis naviter curam agunt, sed morum testimonium hoc ultimo ante ordinationem anno iam non exigitur, quia omnes alumni sunt iam diaconi aut subdiaconi.
30. Servantur regulae a S. Sede statutae.
31. Clerici, qui servitium mi1itare obire coguntur, paucis exceptis in nosocomiis militaribus occupantur vel scriptorum officium exercent maxime in ipsis seminariorum sedibus Posnaniae vel Gnesnae, ita ut pia
10
alumnorum officia adimplere immo pro parte
praelectiones audire possint. V. De Studiis.
32. 33. Spectant Seminarium Posnaniense.
34. Traditur Theologia moralis, in specie tractando de sacramento Poenitentiae, (latine) auctore Genicot S. J., professore Lovaniensi, Ius Canonicum in specie tractatus de administratione bonorum ecclesiasticorum secundum leges canonicas et civiles
35. Per totum annum clerici in caeremoniis, in cantu liturgico et in iis practice instituuntur, quae rescpiciunt sacramentorum administrationem praesertim modum audiendi confessiones, evangelii explicationem et catechismi traditio
36, Permittitur alumnis lectio diariorum, quae rem Ecelesiae ab adversariis defendunt.
37. Ante ferias autumnales instituitur colloquium cum singulis alumnis et in fine anni ante collationem s-Ordinum examen pro approbatione coram Vicario in Spiritualib
38. Studium historiae naturalis et physices absolvuntur in gymnasio.
39. Adest bibliotheca bene instructa tam pro magistris quam pro alumnis et ex theologia et ex philosophia et ex aliis disciplinis, ex auctoribus tum veteribus tum recentioribus magis probatis.
VI. De Sacris Ordinibus.
40. Ut alumnus ad ordines promoveatur, requiritur testimonium de integritate morum a parocho et a praeceptore religionis in gymnasio, testimonium parochi de triplici denuntiatione tribus continuis dominicis ipsum in statum clericalem intrare cupere, testimonium de eius scientia
11
datum a professoribus
sem41. Tonsura et qua
VII. De Visitatione Seminarii.
42. Archiepiscopus residet Posnaniae; cum Gnesnam venit, ordinarie in seminario habitat, ut eo accuratius seminarium visitare et clericos cognoscere eosque ad exercitium virtutis sacerdotalis exhortari possit.
1↑Seitenzählung von den Editoren eingefügt.
2↑Masch. gestrichen und eingefügt.
3↑Links unterhalb der Zahlenkolonne hds. vermutlich vom
Empfänger eine Linie gezogenen und notiert: "100.407".
4↑Hds. vermutlich vom Verfasser
gestrichen und eingefügt.
5↑Links unterhalb der
Zahlenkolonne hds. vermutlich vom Empfänger eine Linie gezogenen und
notiert: "89.745".
6↑Links unterhalb der
Zahlenkolonne hds. vermutlich vom Empfänger eine Linie gezogenen und
notiert: "445.945".
7↑Hds. vermutlich vom Verfasser eingefügt.
8↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
9↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
10↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
11↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
12↑Hds. vermutlich vom Verfasser
eingefügt.
13↑Hds. vermutlich vom
Verfasser eingefügt.
14↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und eingefügt.
15↑Hds. vermutlich vom
Verfasser gestrichen und eingefügt.
16↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
17↑Hds. vermutlich vom Verfasser korrigiert aus dous
18↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen.
19↑Hds. vermutlich vom Verfasser
gestrichen.
20↑Hds. vermutlich vom Verfasser korrigiert aus
ispe.
21↑Hds. vermutlich vom Verfasser
eingefügt.
22↑Links unterhalb der
Zahlenkolonne hds. vermutlich vom Empfänger eine Linie gezogenen und
notiert: "33.080".
23↑Hds. vermutlich vom Verfasser
gestrichen und eingefügt.
24↑Hds. vermutlich vom Verfasser korrigiert
aus praescrpita
25↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen.
26↑Hds. vermutlich
vom Verfasser gestrichen und eingefügt.
27↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen.
28↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
29↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
30↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen und
eingefügt.
31↑Hds. vermutlich vom Verfasser gestrichen.
32↑Hds. vermutlich vom
Verfasser gestrichen und eingefügt.
33↑Hds. vermutlich vom Verfasser eingefügt.
34↑Hds. vermutlich vom Verfasser
eingefügt.
35↑Hds. vermutlich vom Verfasser eingefügt.