Dokument-Nr. 14999
Bertram, Adolf Johannes an Heilige Ritenkongregation
Breslau, 18. Juni 1926

Beatissime Pater!
Episcopi Borussiae in annuis Conferentiis Fuldensibus uniti mihi mandarunt, ut ad Sanctitatis Vestrae Thronum substernerem petitionem, ut
1. remittatur et tollatur obligatio per Breve diei 9. Decembris 1892 fidelibus Borussiae imposita quotannis feria IV. hebdomadae penultimae anni ecclesiastici assistendi Sacro et abstinendi ad operibus servilibus; atque
2. detur licentia eadem supradicta feria IV. quotannis cantandi in omnibus ecclesiis parochialibus et oratoriis publicis unam missam de Requiem pro militibus ultimo Europaeo bello peremptis, licet occurrat forsan festum juxta rubricas tali concessioni obstans.
Causae hujusce petitionis sunt sequentes.
Imperator Germaniae et Rex Borussiae Guilielmus II. quum ad regendum Imperium et Regnum pervenisset, per plures annos institit, ut duo dies, qui a protestanticis christianis habentur pro obligatoriis festis publicis, etiam a catholicis pari modo festive cum plena ecclesiastica obligatione colerentur, dies scilicet Parasceves in hebdomada sancta et dies a protestanticis celebratus sub nomine "Buss- und Bettag" (dies poenitentiae et precum). Per plures annos restiterunt tali desiderio tam episcopi quam fideles, quia minime ipsis placuit se protestanticis assimilari in rebus religionis vestigia acatholicorum sequendo, praesertim etiam quia in cultu catholico de diebus poenitentiae et precum
1v
abundantissime solemniter est provisum. Sed iterum iterumque Imperatore pertinaciter insistente, antistites denique adierunt Sanctam Sedem, ut diem nuncupatum "Buß- und Bettag" (diem poenitentiae et precum) eveheret ad dignitatem festi obligatorii cum obligatione totius populi assistendi Sacro et abstinendi ad operibus servilibus. Quod a Summo Pontifice Leone Papa XIII tandem est factum per Breve diei 9. Decembris 1892, quo in Brevi expresse dictum est, hac concessionem fieri ob desiderium dicti Imperatoris.
Sed quamvis gravis fuerit haec obligatio, populi catholici sensus communis per tria ultima decennia tali auctoritatis ecclesiasticae conniventiae permagna ex parte resistebat, non active, sed passive. Semper in populo viva mansit aversio contra hanc festi protestanticorum in catholicas ecclesias introductionem, quam aegre ferebant praesertim etiam quia incessanter acatholici religionem protestanticam tamquam in Germania regnantem glorificabant. Hic licet melius eruditi fideles conscientia teneriore excellentes ad assistendum Sacro ecclesias frequentarent, ceteri publice et intra domorum parietes aperte dicere consueverunt: est et manet festum protestanticum et mundanum, cujus ecclesiastica obligatio pro catholicis minus urget. Hinc frequentia populi in sacrificio Missae, quae ceteris festis et dominicis diebus laudabilissima est per totam Germaniam, dicta feria IV. hebdomadis penultimae ubique minima semper fuit; nusquam disparuit populi opinio, quod sit festum protestanticorum catholicos minus obligans et ob politicas vel diplomaticas relationes humeris catholicorum impositum.
Hae sunt causae, ob quas antistites dioceseon Borussiae
2r
jam per multos annos optaverunt, ut ecclesiastica obligatio tollatur; quod antistitum desiderium crevit post Codicis Juris Canonici, qui talem obligationem non continet, promulgationem.2 Dicti praecepti ecclesiastici revocatio erat impossibilis tempore gubernantis Imperatoris Guilelmi II.3 Nunc vero Gubernium tali revocatione minime offendetur; immo revocationi via quasi aperta et libera est, si cum ea conjungatur alia erga sensus populi tam pios quam patrioticos conniventia. Nam per quatuor jam annos institit Gubernium modernum Imperii, ut magis et solemnius colatur memoria illarum duarum millionum militum germanicorum, qui ultimo horribili bello perempti sunt. Hinc pia conniventia erga sensus populi tam religiosos quam patrioticos erit, si solemnitate vere catholica haec memoria colatur mense Novembri, quo in mense catholicorum animi incomparabili pietate se vertunt ad animas omnium in Christo defunctorum. Hanc occasionem cupiunt antistites Borussiae apprehendere ad implenda duo desideria: ad tollendam scilicet obligationem supradictam non sine taedio toleratam et ad memoriam occisorum militum pie ac religiose colendam, colendam scilicet non tam pompa politica et mundana, quam fidelium spontanea ad aras frequentia. Non fallit spes, quod talis disciplinae ecclesiasticae mutatio tranquille et uti vere rationabilis tam a populo quam a gubernio, cujus consensum antea petere neque necessarium neque consultum est, recipietur.
Hisce fundatam supplicationem humillimam episcoporum Borussiae proferens, permaneo cum pedis osculo esse
Sanctitatis Vestrae
obedientissimus servus
A. Card. Bertram,
p. t. Praesidens Episcopalium
Conferentiarum Fuldensium
1Seitenzählung von den Editoren eingefügt.
2"jam per ... promulgationem" hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Empfänger, am linken Seitenrand angestrichen und vermerkt: "no".
3 "[1v] Sed iterum ... "Imperatoris Guilelmi II" hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Empfänger, mit "*" markiert, am linken Seitenrand angestrichen und notiert: "questo non si scrive".
Empfohlene Zitierweise
Bertram, Adolf Johannes an Heilige Ritenkongregation vom 18. Juni 1926, Anlage, in: 'Kritische Online-Edition der Nuntiaturberichte Eugenio Pacellis (1917-1929)', Dokument Nr. 14999, URL: www.pacelli-edition.de/Dokument/14999. Letzter Zugriff am: 28.03.2024.
Online seit 29.01.2018, letzte Änderung am 10.09.2018.