Document no. 11986
Bisleti, Gaetano
to Deutscher Episkopat
Rome, 09 October 1921
I.
De Episcoporum iure et officio Clericos instituendi.
Et in primis quidem ac generatim illud Episcoporum insideat animis oportet, ipsorum exclusivum et proprium ius esse et officium instituendi, qui ecclesiasticis ministeriis sese cupiunt devovere (Cod. Iuris Can., can. 1352); ac propterea Ipsorum est omnia et singula, quae ad rectam Seminarii Dioecesani administrationem, regimen, profectum necessaria et opportuna videantur, decernere (can. 1357). Quod Episcoporum ius et officium, Summus Pontifex Leo XIII urgere et declarare numquam praetermisit, idque fecit praesertim in suis ad Episcopos Bavariae et
3v
Borussiae Litteris encyclicis. Ait enim: "Alicubi quidem
quaedam latae sunt valentque leges, quae, sin minus impediunt, interturbant quominus uterque
clerus sua sponte confletur, suaque disciplina instituatur. Nos hac in re, quae tanti
interest quanti interesse maxime potest, sicut alias, ita nunc oportere existimamus
sententiam Nostram aperte eloqui, et omni qua possumus ratione, ius Ecclesiae sanctum
inviolatumque retinere. Ecclesiae nimirum, quippe quae societas sit genere suo perfecta, ius
nativum est cogendi instruendique copias suas, nocentes nemini, plurimis auxiliantes, in
pacifico regno quod saluti humani generis Iesus Christus in terris fundavit."
(Enc. Officio sanctissimo, ad Episcopos Bavariae, 22 dec. 1887). Addit
autem: "Cum sacerdotalis ordo, tam sublimis ministerii heres, aliis post alios
succedentibus, numquam sui dispar, saeculorum cursu renovetur, cumque opus sit ut qui in
hunc ordinem vocati sunt, sinceritate doctrinae et innocentia vitae, quantum fieri potest,
eorum vestigiis insistant, quos Christus primos fidei satores elegit, nemini dubium esse
potest, non aliis quam Episcopis ius munusque esse docendi et
instituendi iuvenes, quos Deus, singulari beneficio, ex hominibus assumit, ut
sint ministri sui ac dispensatores mysteriorum suorum ... Ac sane, si ab iis quibus dictum
est: docete omnes gentes, religionis doctrinam homines debent excipere, quanto
validiori iure ad Episcopos cura pertinet, ea quam potiorem duxerint ratione, eorumque
docentium ope quos maxime probaverint, sanae doctrinae pabula tradendi iis, qui pro
suo ministerio, sal terrae futuri sunt, et pro Christo apud homines legatione functuri? ...
Nec solum hoc gravissimo munere obstringuntur Episcopi, sed eo insuper ut vigilantiam suam
bono alumnorum sacri ordinis impertiant, eosque mature imbuant solidae
pietatis sensibus, qua dempta, nec ii sacerdotii honore digni sunt, nec muneribus
eius rite implendis pares esse possunt" (Enc. Iam pridem, ad Episcopos
Borussiae, 6 ian. 1886). II.
De Clericis ad vitae sanctimoniam instituendis.
Ad vitae sanctimoniam quod attinet, quam a sacris ministris Deus exigit, hoc tenendum est eam non in bonis tantum et honestis moribus consistere, sed ex cunctis his constare virtutibus, quibus Sacerdos divinam in se referat imaginem Iesu Christi, summi et aeterni Sacerdotis, ita ut vitam ipsam Christi Domini vivat ac sit alter Christus, non modo potestatis participatione, sed etiam imitatione factorum. Haec habet idem
4r
S P. Leo XIII: "Vitae
sanctitas, qua dempta, inflat scientia, non edificat, complectitur non solum probos
honestosque mores, sed eum quoque virtutum sacerdotalium chorum, unde illa existit,
quae efficit sacerdotes bonos, similitudo Iesu Christi, summi et aeterni sacerdotis"
(Enc. Quod multum, ad Episcopos Hungariae, 22 aug. 1886). Primum omnium
igitur illud est curandum ut Christus formetur in iis, qui formando in
ceteris Christo officio muneris destinantur. Itaque "instantibus vobis,
moderatores disciplinae et pietatis (homines qui esse debent integritate et
prudentia spectatissimi) sic rationem temperent vitae communis, sic alumnorum animos
conforment exerceantque, ut virtutum congruentium quotidiani in ipsis progressus eluceant"
(Leonis XIII Enc. Caritatis providentiaeque, ad Episcopos Poloniae,
19 mart. 1894). – Rector siquidem Seminarii, cuius curae demandatur disciplinae
custodia, omni ope eniti debet ut alumni spiritu vere ecclesiastico, qui ipsius Christi
Spiritus est, mature et plene imbuantur (can. 1369), et, licet is alumnis a sacris
confessionibus esse nequeat, nisi in peculiari casu a lege statuto (can. 891), nec
interiorem conscientiae ipsorum rationem moderari, eius tamen est, conlatis cum Directore
Spiritus consiliis, externa pietatis exercitia statuere et ea omnia praestare, quae pietati
fovendae virtutibusque provehendis conducunt. – Sed potiores hac in re partes sunt eiusdem
Directoris spiritus, cui proinde Moderatoris seu Magistri pietatis
nomen factum est. Sit igitur Director spiritus vere homo Dei, virtutibus floreat quae
Sacerdotem decent, praesertim caritate et prudentia, dogmaticae et asceticae theologiae sit
peritissimus, ut sive exemplis sive doctrinis alumnos ad perfectionem hortari possit ac
deducere valeat. Cum ipsi spiritualia et divina sint commissa, nulla umquam ratione externo
disciplinae ordini sese immisceat, nullaque aliarum rerum cura distineatur, sed ad munus
suum toto pectore incumbat. Alumni uniuscuiusque vitam et mores sic habeat exploratos, ut de
ipsorum divina vocatione satis certum ferre possit iudicium; quosque intellexerit invocatos
esse, eis persuadebit de statu clericali recedere, quos vero vocatos, eos ad omnem virtutum
progressionem fortiter suaviterque stimulabit. Praecepta autem, quae a doctoribus rerum
moralium de alumnis ad sacros ordines provehendis traduntur, religiose servet, erga eos
praesertim, qui pravam aliquam consuetudinem, congruum post experimentum, haud exuerint. –
De Sacerdotii dignitate, muneribus, officiis; de orationis, praesertim mentalis, necessitate
et ratione; de conscientiae discussione; de his denique, quae ad piam Clericorum
institutionem prosunt, quum singulos tum omnes saepius adloquatur, atque in
hisce4v
ceterisque rebus meminerit quanta ipsum maneat
gloria, qui idoneos regno Iesu Christi in terris instaurando ministros comparaverit. –
Directori spiritus, in confessionibus excipiendis, duo saltem confessarii ordinarii sunt
adiungendi, praeter extraordinarios, quos alumni libere adeant (can. 1358,
1361).Peculiari denique cura prosequantur Episcopi sacros alumnos, qui publicas Studiorum Universitates ut adeant, in Convictibus seu Collegiis per triennium vel quadriennium degunt ac postremo dumtaxat educationis disciplinaeque suae anno in Seminarium proprie dictum se recipiunt, ubi ad sacrorum Ordinum susceptionem et ad ecclsiastica munera rite obeunda accuratius excolantur. Nam quia "ad huiusmodi munera est adhibenda praeparatio diuturna et diligens, non enim tantis rebus facile et celeriter assuescitur" (Leonis XIII Enc. Etsi nos, ad Episcopos Italiae, 15 februarii 1882), oportet omnino ut iuvenes, qui sacro altaris ministerio sese mancipari cupiunt, dum in ipso Collegio seu Convictu manebunt, vitam agant Clerico dignam, ab iis omnibus quae statum suum minus decent prorsus abstineant, virtutes colant sacri ordinis proprias, et sacramentorum frequentia et aliis pietatis operibus ad sacrorum Ordinum susceptionem et ad sacerdotalia officia sese rite disponant. Convenit siquidem ut eo studiosius ad pietatem contendant, quo propius ad sanctum Dei altare accedunt; sed ii tantum id praestare valent, qui per complures annos in clericalis militiae officiis impigre sese exercuerunt. Forma enim, quae non gradatim, sed violento veluti conatu inducta est, vel non adhaerescit, vel brevi suapte natura dilabitur.
III.
De Clericis ad doctrinae praestantiam instituendis.
Non modo vitae sanctimonia, sed etiam doctrinae praestantia in adolescente clero potissime curanda est, "Revera, Fidei catholicae defensio, in qua laborare maxime sacerdotum debet industria, et quae est tantopere his temporibus necessaria, doctrinam desiderat, non vulgarem neque mediocrem, sed exquisitam et variam; quae non modo sacras, sed etiam philosophicas disciplinas complectatur, et physicorum sit atque historicorum tractatione locuples. Eripiendus est enim error hominum multiplex, singula christianae sapientiae fundamenta convellentium; luctandumque persaepe cum adversariis apparatissimis, in disputando pertinacibus, qui subsidia sibi ex omni scientiarum genere astute conquirunt" (Leonis XIII Enc. cit. Etsi Nos). Iamvero quae in Codice Iuris Canonici de Clericorum studiis sunt, ita sapienter
6r
statuta comperimus,
ut ea, si rite serventur, talem videantur posse Clericis parare doctrinae laudem, qualem
dignitas sacerdotii christiani et ipse temporum morumque cursus requirit.A) In inferioribus scholis, praecipuum locum obtineat Religionis disciplina, quae, modo singulorum ingenio et aetati accommodato, diligentissime explicetur. Linguas latinam et patriam alumni accurate addiscant; ea in ceteris disciplinis institutio tradatur, quae conveniat communi omnium culturae et statui clericorum in regione, ubi alumni sacrum ministerium exercere debent (can. 1364). – Sed curent praesertim diligenterque provideant Episcopi ut studium latini sermonis, qui Religionis Catholicae Occidente toto comes est et administer, in spem veteris gloriae revirescat. Dolendum est enim, plerumque Clericos et Sacerdotes, huiusmodi sermonis haud satis gnaros, posthabito antiquae sapientiae patrimonio ac neglectis eximiis nostrorum operibus, quibus solide ac dilucide proponuntur Fidei dogmata, atque ab adversariorum impugnationibus strenue et invicte defenduntur, doctrinam sibi comparare ex libris et ephemeridibus, vernacula lingua conscriptis, unde saepissime abest orationis perspicuitas, accuratus disserendi modus, fida dogmatum interpretatio. Quae igitur Paulus Timotheo praescripsit: Formam habe sanorum verborum ... Depositum custodi, devitans profanas vocum novitates et oppositiones falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa fidem exciderun t (I Tim., I, 13; VI, 20 et 21), haec vigere semper et servari necesse est, sed his praesertim temporibus, quum hostes catholicae veritatis invalescunt variasque erroris versutias sub scientiae specie venditando, multos in exitium pertrahunt. Quorum conatus et fallacias dignoscere penitus et repellere nemo potest, nisi dogmatum Fidei sensum retineat et formulam, qua sunt expressa, adeoque nisi sermonem ipsum, quo Ecclesia filios suos alloquitur, apprime calleat.
B) Humanitatis et litterarum studio expoliti, Ecclesiae alumni praestantissima sacrae Theologiae studia ne attingant, prius quam diligentem adhibuerint praeparationem in studio Philosophiae. Philosophiam, hoc dignam nomine, eam intelligimus, quae, ab Ecclesiae Patribus et Doctoribus scholasticis naviter exculta, opera et ingenio Sancti Thomae Aquinatis ad tam excelsum perfectionis et dignitatis gradum evecta est, ut iam sublimus assurgere non posse videatur. Hinc mirum non est, si Romani Pontifices sapientiam Doctoris Angelici summis semper laudibus extulerint, eamque studiosae iuventuti colendam proposuerint atque praescripserint. Liceat hic unum vel alterum afferre testimonium. Leo XIII, f. r., qui mirabili illa encyclica epistola Aeterni Patris, 4 aug. 1879, Philoso-
6v
phiam Christianam instaurandam curaverat, ita ad
Peruvianos Episcopos rescripsit: "In moderanda pro Seminariis vestris ratione studiorum,
vobis, Venerabiles Fratres, ob oculos esse volumus quae Nosmet encyclicis litteris ea de re
praescipsimus: ut nempe, in philosophicis doctrinis tradendis, maximus Angelico Doctori
Thomae Aquinati habeatur honor, et quae ex huius voluminibus iugi et praedivite vena
dimanat sapientia, a Romanis Pontificibus perpetuis honestata laudibus, studiosae iuventutis
large effuseque impertiatur" (Breve Inter graves, 1 maii 1894). Pius vero X, in
litteris encyclicis Pascendi, 8 septembris 1907, haec decernit: "Volumus
probeque mandamus ut philosophia scholastica studiorum sacrorum fundamentum
ponatur ... Quod rei caput est, philosophiam scholasticam, eam praecipue intelligimus quae a
Sancto Thoma Aquinate est tradita, de qua quidquid a Decessore Nostro sancitum
est, id omne vigere volumus, et qua sit opus instauramus et confirmamus,
stricteque ab universis servari iubemus. Episcoporum erit, sicubi in
Seminariis neglecta haec fuerint, ea ut in posterum custodiantur urgere atque exigere ...
Magistros autem monemus ut rite hoc teneant: Aquinatem deserere, praesertim in re
metaphysica, non sine magno detrimento esse". Decessorum suorum vestigiis inhaerens,
Summus Pontifex Benedictus XV, qui nunc Ecclesiae Catholicae tenet gubernaculum, in Motu
proprio De Romana Sancti Thomae Academia, 31 dec. 1914, haec habet: "Nos vero,
cum aeque ac Decessores Nostri, persuasissimum habeamus de illa tantum philosophia Nobis
esse laborandum quae sit secundum Christum (Colos., II, 8), ac propterea ipsius
philosophiae studium ad principia et rationem Aquinatis omnino exigendum esse, ut
plena sit, quantum per humanam rationem licet, explicatio invictaque defensio traditae
divinitus veritatis, hanc S. Thomae Academiam, non minus quam Illis, Nobis esse curae
volumus appareat". Quas praescriptiones his paucis complectitur et confirmat Codex Iuris
Canonici: "Philosophiae rationalis ac Theologiae studia et alumnorum in his
disciplinis institutionem professores pertractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam
et principia, eaque sancte teneant« (can. 1366, § 2). – Quo autem uberiores ex
Philosophia iuvenes in sortem Domini vocati percipiant fructus atque idonei evadant ad
studium Theologiae Dogmaticae ceterarumque sacrarum disciplinarum, oportet ut illud
canonis 1365 praesciptum religiose servetur: "In Philosophiam rationalem cum affinibus
disciplinis alumni per integrum saltem biennium incumbant". Statuitur quidem
minimum temporis spatium; fieri enim nequit quod infra biennium congrua possit de
re philosophica et pro temporibus apta doctrina comparari. Si quis
7r
enim universam Philosophiae rationalis materiam
cogitatione complectatur, atque eius varietatem, pondus et difficultatem perpendat, simulque
perspectos habeat multiformes errores, qui fundamenta ipsa tum naturalis tum supernaturalis
ordinis appetunt, quique iam in omnes civitatis classes irrepserunt, is profecto intelliget
Clericos, non festinanter aut leviter, sed considerate et attente animum adiungere debere ad
studium Philosophiae scholasticae, quae a Summo Pontifice Leone XIII "Fidei
propugnaculum ac veluti firmum Religionis munimentum" merito appellata est
(Enc. Aeterni Patris). Scholastica autem philosophia tradatur ratione seu methodo sua, quae ad mentes conformandas mire facta est quaeque ceteris multo tutior est, expeditior atque praestantior. Quare magistri ad hanc scholasticam methodum sese diligenter accomodent, in quaestionibus enodandis, non praepostere nec saltuatim procedant, sed ordine et gradatim, ita ut conclusiones subsequentes praecedentibus conclusionibus innitantur; quae asserunt, invicte probent, nisi agatur de illis veritatibus, quae per se aperta sunt et perspicua; declarent atque explicent vim terminorum seu vocum, distinctionum et axiomatum, quae in Schola vigent; evolvant congruenter alta et immutabilia Metaphysicae principia, eaque adhibeant in gravioribus quaestionibus solvendis, in perniciosioribus erroribus profligandis; veritates rationalis ordinis, cum occasio tulerit, veritatibus ordinis experimentalis illustrent. Decet vero quam maxime magistros, qui obeundo muneri suo pares esse cupiunt, latino sermone uti, id quod praescripsit etiam S. Congregatio Studiorum litteris Vehementer, die 31 iulii 1908; debitaque honestandi sunt laude, qui huiusmodi praescriptio iam obtemperant. Insuper, quotidie, aut certe saepissime, discipuli provocentur ad ea repetenda, quae lecta vel audita sunt, ac disputationes seu concertationes inter eos instituantur, utilissime quidem ad iuvenum ingenia exacuenda honestamque aemulationem fovendam. In disputationibus forma adhibeatur syllogistica, qua quidem ad veritatem tuendam, ad errores detegendos et profligandos, nihil efficacius, nihil validius. Curandum est ut discipuli, dum repetunt vel disputant, latine loquantur; quod ipsis haud ita erit difficile, qui, in scholis inferioribus, sedulam huius linguae studio dederint operam; usu autem et exercitatione linguae optime ediscuntur.
Nec praetereundae rerum naturalium doctrinae, quae cum Philosophia rationali maxime cohaerent. Neque enim Cosmologia sine Chemia et Physica, neque Psychologia rationalis sine Physiologia aut experimentali, quae dicitur Psychologia, apte tradi potest. Huc accedit quod, quum homines veritatis osores ex naturalium scientarum inventis
7v
arma sibi
comparent ad singula christianae sapientiae fundamenta oppugnanda, omnino sacrorum alumni,
pro ipsis officii sui muneribus, ad huiusmodi disciplinarum studia se conferant oportet. Qua
de re S. P. Leo XIII ait: "Tum physicarum doctrinarum studia ne negligantur. Nam,
praeterquam quod tanto nunc sunt in pretio, inde potissimum catholicorum dogmatum osores
argumenta petunt ad eorum veritatem debilitandam. Quapropter cavendum ne in sacro Ordine
desiderentur, qui, ad huiusmodi bellum prudentes, eisdem ipsorum armis adversarios
homines evertant, errores refellant" (Breve Inter gravis, 1 maii 1894). Huic
autem ut satis fiat officio, sufficiet generalia naturalium principia et conclusionum capita
alumnis exponi (cf. Leonis XIII Enc. Depuis le jour, ad Episcopos Galliae,
8 sept. 1899). Summa vero rei haec est, ut iis tradendis disciplinis lecti viri
praeficiantur, in quibus rerum naturalium scientia cum scientia veritatum rationalium sit
coniuncta.C) Positio Philosophiae Scholasticae fundamento, theologicae doctrinae tamquam aedificium diligentissime extruatur. Qua ratione autem Theologia Philosophiae fundamento nitatur, accipimus ex S. Thoma: "In sacra doctrina philosophia possumus tripliciter uti. Primo ad demonstrandum ea, quae sunt praeambula Fidei, quae necessaria sunt in Fidei scientia, ut ea, quae naturalibus rationibus de Deo probantur, ut Deum esse, Deum esse unum, et huiusmodi de Deo vel de creaturis in philosophia probata, quae Fides supponit. Secundo ad notificandum per aliquas similitudines ea quae sunt Fidei; sicut Augustinus in libris de Trinitate utitur multis similitudinibus, ex doctrinis philosophicis sumptis ad manifestandam Trinitatem. Tertio ad resistendum his, quae contra Fidem dicuntur, sive ostendendo esse falsa, sive ostendendo non esse necessaria" (Super Boetium, de Trinitate, prooem., q. 2, a. 3). Unde patet Philosophiam erga Theologiam revelatam dumtaxat famulatus officio fungi. Siquidem Theologia non modo Philosophiae, sed et ceteris disciplinis humanis longe antecellit – tum praestantia obiecti, cum principaliter sit de his, quae humanam excedunt rationem, - tum ratione certitudinis, quae lumine nititur scientiae divinae, falli et fallere nesciae, – tum ratione finis, quae est aeterna hominum beatitudo (Sum. Th., p. I, q. 1, a. 5). Hinc iure Summus Pontifex Pius X ad Episcopos orbis catholici: "Theologiae studium, Venerabiles Fratres, quanta potestis ope provehite, ut clerici praeclara illius existimatione magnoque amore imbuantur, illudque semper pro deliciis habeant" (Enc. Pascendi).
"Cursus theologicus saltem integro quadriennio contineatur, et praeter Theologiam dogmaticam et moralem, complecti praesertim
8r
debet studium Sacrae
Scripturae, Historiae ecclesiasticae, Iuris canonici, Liturgiae, Sacrae eloquentiae et
cantus ecclesiastici. Habeantur etiam lectiones de Theologia pastorali, additis practicis
exercitationibus, praesertim de ratione tradendi pueris aliisve Cathechismum, audiendi
confessiones, visitandi infirmos, assistendi moribundis« (Can. 1365, § 2 et 3). –
Theologia dogmatica et moralis, Sacra Scriptura, Ius canonicum et Historia ecclesiastica
principem sibi locum vindicant in cursu theologico; ac proinde in has disciplinas
incumbendum est impensius. – Sacrarum doctrinarum studiis Clerici in Seminario vix
initiantur; quum ipsis operam, quamdiu vixerint, dare debeant (Leonis XIII
Enc. Depuis le jour; Can. 129). Hinc magistrorum est, non cuncta doctrinae
capita sic explicare discipulis, ut nihil iam supersit quod addiscant in posterum; sed
statutum singulis disciplinis programma, praestituto tempore, absolvere; quod ipsis facile
cedet, si, in quaestionibus enodandis, non plus immorentur quam ipsarum momentum et aliarum
iura sinant.a) Theologiae dogmaticae studium pertractandum est et ipsum ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia (Can. 1366, § 2).
Quaenam sit Theologiae Scholasticae indoles et excellentia, satis colligitur ex his Summi Pontificis Sixti V verbis: "Huius quidem tam salutaris scientiae cognitio et exercitatio, quae ab uberrimis divinarum Litterarum, Summorum Pontificum, sanctorum Patrum et Conciliorum fontibus dimanat, semper certe maximum Ecclesiae adiumentum afferre potuit, sive ad Scripturas ipsas vere et sane intelligendas et interpretandas, sive ad Patres securius et utilius perlegendos, et explicandos, sive ad varios errores et haereses detegendos et refellendos; his vero novissimis diebus, quibus iam advenerunt tempora illa periculosa ab Apostolo descripta, et homines blasphemi, superbi et seductores proficiunt in peius, errantes et alios in errorem mittentes, sane catholicae Fidei dogmatibus confirmandis et haeresibus confutandis pernecessaria est« (Bulla Triumphantis, an. 1588). Praeclarae autem dotes, quae Theologiam scholasticam hostibus veritatis faciunt tantopere formidolosam, ab eodem Pontifice sic enumerantur: "Apta illa et inter se nexa rerum et causarum cohaerentia, ille ordo et dispositio tamquam militum in pugnando instructio, illae dilucidae definitiones et distinctiones, illa argumentorum firmitas et acutissimae disputationes, quibus lux a tenebris, verum a falso distinguitur, haereticorum mendacia, multis praestigiis et fallaciis involuta, tanquam veste detracta, patefiunt et denudantur" (Bulla cit.). Quae verba satis evincunt cur adversarii catholici nominis Theologiam scholasticam summopere horreant. – Nec tamen
8v
desunt catholicae veritatis magistri et scriptores,
qui ita methodum, quam vocant positivam, extollunt et sequuntur, ut
scholasticam methodum, tamquam temporum nostrorum necessitatibus et scientiarum
progressui haud congruentem, despectui habeant, et Ecclesiae hostibus, saltem factis, morem
gerant. Iure igitur S. P. Pius IX hanc damnavit propositionem: "Methodus et
principia, quibus antiqui doctores scholastici Theologiam excoluerunt, temporum nostrorum
necessitatibus scientiarumque progressio minime congruunt" (Syllabus,
prop. XII). Et Pius X: "certum est studium novarum rerum cum odio scholasticae
methodi coniungi semper, nullumque est indicium manifestius quod quis modernismi
doctrinis favere incipiat, quam cum incipit scholasticam horrere methodum" (Enc.
Pascendi). Utraque igitur methodus – positiva et scholastica – est
adhibenda, cum utraque ad demonstrationem catholicae veritatis sit necessaria; sed utriusque
usus ita debet temperari, ut altera non modo non excludat alteram, sed adiuvet etiam et
perficiat. Hinc idem S. P. Pius X: "Addimus heic, eos etiam Nobis laude
dignos videri qui, incolumi reverentia erga Traditionem et Patres et ecclesiasticum
magisterium, sapienti iudicio, catholicisque usi normis (quod non aeque omnibus accidit),
Theologiam positivam, mutuato a veri nominis historia lumine, collustrare studeant.
Maior profecto quam antehac positivae theologiae ratio est habenda; id tamen sic fiat ut
nihil scholastica detrimentum capiat" (Enc. Pascendi).In Universitatibus, magnis Lyceis, Collegiis, Seminariis, Institutis, quae habent vel habiturae sunt ex Apostolico Indulto potestatem gradus academicos et Lauream in S. Theologia conferendi, Summa Theologica S. Thomae habenda est uti textus praelectionum in parte scholastica quaestionum; ita scilicet ut, una cum aliquo textu, qui ordinem logicum quaestionum indicet et partem positivam contineat, habeatur prae manibus et explicetur Summa Theologica quoad partem scholasticam (Pii X Motu proprio Doctoris Angelici, 29 iunii 1914; huius S. C. Decretum, 7 martii 1916). In aliis vero Seminariis seu Institutis, textus praelectionum confectus sit ad mentem ipsius Angelici Doctoris (Motu proprio Doctoris Angelici; Can. 1366, § 2). – Quae de ratione docendi, de repetitionibus et concertationibus, de usu latini sermonis, supra ediximus, cum de disciplina philosophica ageremus, heic iteranda et urgenda ducimus, ubi res est de disciplina theologica, per quam, ut ait Augustinus, fides saluberrima, quae ad veram beatitudinem ducit, gignitur (indirecte), nutritur, defenditur, roboratur (De Trin., l. XIV, c. 1). – Id unum addimus quod ad latini sermonis usum in scholis theologicis attinet, arctissimum inter unitatem Fidei et unitatem sermonis intercedere vinculum.
9r
b) Theologiae Moralis studium sit tum doctrinale, seu per regulas, – tum practicum, seu per casus, quibus principia illa in usum deducuntur. – Regulae organico quodam nexu et necessitudine sint inter se colligatae, ut ad summa principia facile possint revocari. Casus vero ad regulas et principia exigendi sunt, atque ex eorum solutione discant clerici quemadmodum in administrando Poenitentiae sacramento se gerere debeant. Inter implexas Theologorum, sive laxiores sive rigidiores, sententias, media magistri utantur via, S. Thomae Aquinatis et S. Alphonsi M. de Ligorio vestigia sectantes. Iidem ne tempus frustra terant obsoletas opiniones revocando, verum quae solidae sunt et temporibus nostris magis conveniunt, dilucide proponant et validis fulciant argumentis. Cum autem res exiget aut patietur, principia sociologiae tradere ne omittant, ad praescriptum S. P. Leonis XIII, qui ait: "Clerici sub suae institutionis exitum, de iis doceantur, quae ad christianam sociologiam pertinent" (Enc. Fin dal principio, 8 dec. 1902). – Studium Theologiae Moralis absolvi et perfici debet studio Theologiae Ascetico-Mysticae, ut Pastores sacri et se et animas sibi concreditas moderari, et ad omnem virtutis et sanctitatis laudem excolere valeant.
c) Sacrae Scripturae studium ad eas leges dirigendum est, quas postremis temporibus statuerunt Summi Pontifices: Leo XIII (Enc. Providentissimus Deus, 18 nov. 1893; Litt. Vigilantiae, 30 oct. 1902); – Pius X (Litt. Scripturae Sanctae, 23 febr. 1904; Quoniam in re biblica, 27 martii 1906; Vinea electa, 7 maii 1909; Motu proprio Praestantia, 18 nov. 1907); – Benedictus XV (Enc. Spiritus Paraclitus, 15 sept. 1920). – Ad magisterii igitur munus ii tantum deligantur, qui, praeter peculiarem Sacrae Scripturae scientiam, solida etiam tum philosophica tum theologica doctrina emineant. – "Sacrae Scripturae magistris necesse est, atque theologos addecet, eas linguas cognitas habere, quibus libri canonici sunt primitus ab hagiographis exarati, easdemque optimum factu erit si colant alumni Ecclesiae, qui praesertim ad academicos theologiae gradus aspirant. Atque etiam curandum est ut, omnibus in Academiis, de ceteris item antiquis linguis, maxime semiticis, sint magisteria" (Lit. Enc. Providentissimus Deus). – Praeceptoris erit peculiares et proprios habere tractatus seu Introductiones in singulos libros eorumque historicam auctoritatem, si res postulaverit, asserere et analysim tradere; qui tamen, aliquanto plus quam in ceteris, in Libris immorabitur ac Librorum partibus quae graviores sunt. – Praecipue genuina tradatur ac vindicetur notio de inspiratione et inerrantia Sacrae Scripturae, secundum antiquam et constantem Ecclesiae traditionem, erroresque oppositi invicte refellantur.
9v
At in huius doctrinae fructuosiorem partem, quae de interpretatione est, perstudiose incumbat praeceptoris opera; unde percipiant auditores quo modo divini verbi divitias deinceps in profectum religionis et pietatis convertant.
Cum autem interpretatio ad omnes Sacrae Scripturae Libros nequeat extendi, ad Vetus Testamentum quod attinet, legem Moysi summatim exponet; potiora vaticinia, quae de Messia sunt, explicet; quosdam Psalmos interpretetur, simulque alumnis rationem tradat, qua ipsi suapte industria reliquos valeant enarrare; – et, quod ad Novum Testamentum, dilucide exponat totius Evangelicae historiae complexionem, indicet eas, quas singula Evangelia habent, notas proprias, ac doctrinam, quae in Epistolis ceterisque libris continetur, exponat. Singularem autem curam adhibeat in illustrandis utriusque Testamenti locis, qui ad fidem moresque christianos pertinent. – Solemne vero sanctumque habebit nunquam a communi doctrina ac traditione Ecclesiae vel minimum discedere. Decisiones Pontificiae Commissionis Biblicae plurimi faciat, easque explanet diligentissime. Utique vera scientiae huius incrementa, quaecumque recentiorum sollertia peperit, in rem suam convertet, sed temeraria novatorum commenta negliget, omnemque interpretationem ut ineptam et falsam reiiciet quae, vel inspiratos auctores inter se quodammodo pugnantes faciat, vel doctrinae Ecclesiae adversetur.– Cavendum est ne catholicus interpres, heterodoxorum rationalistarum more. Libros divinitus inspiratos, quorum nempe auctor Deus est, tamquam profanos habeat ac tractet, aut in quaestionibus philologiae, archeologiae, criticae historicae enodandis omne insumat tempus, eos imitatus qui Sacrae Scripturae, non medullam attingunt, sed corticem rodunt (S. Greg. M., Moral., XX, 9). – Omnes denique alumni et administri Ecclesiae monendi sunt, ut ad sacras Litteras adeant semper sensu quodam reverentiae et pietatis affecti; nequaquam enim ipsaruminteeligentia salutariter, ut opus est, patere potest, nisi remota scientiae terrenae arrogantia, studioque sancte excitato eius, quae des ursum est, sapientiae.
d) Iuris canonici scientia scientiam Sacrae Theologiae complet quodammodo ac perficit, siquidem in disciplina Iuris principia theologica adhibentur iis rebus omnibus, quae spectant ad Ecclesiae regimen, ad ministrorum iura et officia, ad usum bonorum temporalium, quibus ipsa eget ad finis sui assecutionem. – Ius autem canonicum tradatur ad modum institutionum, in quibus summatim atque ordine exponendae sunt praescriptiones, quas Codex habet, additis opportune notionibus et principiis, in hac doctrina communiter receptis. Qua quidem in re sic erudiantur alumni, ut sub exitum cursus theologici, congruam sin-
10r
gularum
Codicis partium cognitionem iam acceperint atque ea omnia probe perspecta
habeant, quae muneribus sacerdotalibus rite obeundis necessaria sunt. Ubi autem res
postulaverit, non omittet magister legem canonicam cum civili lege conferre. – Huic studio
praemitti debet brevis sed plenus de Iure publico ecclesiastico tractatus, in quo
Ecclesiae natura societatis perfectae defendatur, eiusque iura et ad societatem civilem
relationes illustrentur. – Quod si adsit in Seminario F acultas iuridica,
privilegio aucta gradus academicos conferendi, ea omnia servanda sunt, quae haec
S. Congregatio in decretis Cum novum, 7 aug. 1917, et Legum
canonicarum, 31 oct. 1918, praescripsit.e) Historia quoque Ecclesiastica accuratissime tradatur. Cum enim Ecclesiae osores saepe ab historia petere sua tela soleant, aequis armis, oportet, cum eis congrediatur Ecclesia, et, qua ex parte oppugnatur acrius, in ea sese ad refutandos impetus maiore opere muniat (Leonis XIII Breve Saepenumero, 18 aug. 1883). Diligenter admoneat discipulos magister Ecclesiam, quae inter homines vitam et opus Verbi incarnati continuat, duplici etiam constare elemento – divino et humano. Divinum est ipse Spiritus Christi, quo totum corpus Ecclesiae sanctificatur et regitur; humanum autem ex ipsis conflatur hominibus, qui Christo Capiti coagmentantur. Curandum est igitur ut ea quae de elemento divino manant, ut doctrinae sanctitas, ut virtutum excellentia, ut charismatum dona, ut miraculorum gloria, luce sua supernaturali appareant circumfusa. Demonstretur praesertim sanctitatem et stabilitatem Ecclesiae Catholicae perpetuam Illius arguere praesentiam, qui dixit: "Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi" (Matth., XVIII, 20). – Cum agitur de his, quae ad elementum spectant humanum, ea tenenda sunt, quae edixit S. P. Leo XIII (Enc. Depuis le jour). Neque enim fas est inficiari aut dissimulare quas inidignitates et molestias Ecclesia suis a filiis, et iis aliquando sacrorum administris, illatas pertulit, cum Deus non indigeat nostro mendacio (Iob, XIII, 7); sed simul ostendendum est humanis infirmitatibus Ecclesiae originem et naturam non modo non infuscari, sed etiam illuminari, tunc enim luculentius patet virtus Dei, cum virtus hominis deficit. – Vitanda denique est hypercritica quae dicitur. Quare quae pie creduntur a maioribus tradita ne contemptui habeantur, neve tam facile carpantur acta Sanctorum. Etenim danda est doctrinae studiis opera in aedificationem, non in destructionem.
Haec sunt quae amplissimis Germaniae Episcopis sacra haec Congregatio maxime in memoriam revocanda censuit, ideo ut Seminaria
10v
ad leges composita et
ordinata, quas Apostolica Sedes statuit, uberiores in posterum edant fructus sanctitatis et
doctrinae. Neque enim talia frustra recoluntur. "Sunt quaedam, ait S. P. Leo XIII,
ad rei catholicae profectum ita necessaria, ut ea semel attigisse non satis sit: commemorari
saepius et commendari velint. Huc potissimum pertinet cura in Seminariis collocanda, quorum
cum statu fortuna Ecclesiae coniungitur maxime" (Enc. Paternae providaeque,
18 sept. 1899). – Placet autem rei finem facere his verbis, quibus idem Pontifex
Episcopos Peruviae in simili causa hortabatur: "Haec si praestabitis, et Clerus florebit
honore suo, et Ecclesiae laus manebit, quae semper optimorum studiorum fautrix et altrix est
habita vereque habenda est. Vobis praeterea idonei homines praesto erunt, qui, vocati in
partem ministerii vestri, magno vobis erudiendis populis pietatique fovendae usui futuri
sint et adiumento" (Breve Inter graves, 1 maii 1894).Datum Romae, ex Secretaria S. C. Seminariis et Studiorum Universitatibus praepositae, die IX mensis octobris anno MCMXXI.
C aietanus Card. Bisleti, Praefectus .
+ Iacobus Sinibaldi, Ep. Tiberien., a Secretis.