Document no. 17142
Bertram, Adolf Johannes
to Pius XI.
Breslau, 15 August 1926
In ordinanda cura pastorali pro militibus Germaniae Episcopi consiliis initis in diversis conventibus, quid sibi videretur Sanctitati Vestrae exposuerunt. De responso Sanctae Sedis per litteras Illimi et Revmi Domini Eugenii Pacelli, Nuntii Apostolici, de die 25. m. Novembris 1925 certiores facti sumus verbis sequentibus:
"I. Conformemento [sic] al voto dell'Episcopato praesentibus perdurantibus circumstantiis cessa interinalmento [sic] l'esenzione del Vescovo castrense dalla giurisdizione degli Ordinari di Germania; la cura quindi spirituale dei militari, ridotti dal trattato di Versilles a così piccolo numero, rimane affidata agli Ordinari del luogo per mezzo dei loro sacerdoti.
II. Per gli affari che riguardano tutti i militari cattolici della Germania, e in genere per tutti gli affari col Governo centrale di Berlino, i Vescovi di Germania daranno ad uno dei loro colleghi per esempio al Vescovo di Paderborna, il mandato di trattare col Governo e a lui esporanno [sic] i propri casi, i quali, invero, non possono essere molto numerosi, dato lo scarso numero dei militari stessi. Il Vescovo Delegato può anche servirsi, per gli affari di poca importanza, di un Sacerdote dimorante in Berlino."
In hujus venerandi decreti executione quum Revdmus Dnus Episcopus Paderbornensis omni vigilantia et circumspectione laboraret, ortae sunt aliquae difficultates, quae
68v
suadent, ut hujus Apostolici Decreti
normas aliquatenus, immutari seu accuratius determinari liceat, licet quoad essentiam in suo
vigore maneant.Nam in tractatione cum Ministerio rerum militarium est cognitum, obligationes, quas suscipere debeat Episcopus Ordinarius Deputatus, tam numerosas fore, ut ab Ordinario onerato obligatione primaria regendi suam propriam dioecesim suscipi et justo tempore satis cito expediri non valeant; hinc omnes Ordinarii dioeceseon et ipse Revdmus Paderbornensis Episcopus renuunt nunc tale munus tanta responsabilitate conjunctum suscipere, praesertim attentis illis difficultatibus, quae oriuntur
a. ex burocratismo in Germania et imprimis in Borussia regnante in administratione rerum militarium, et
b. ex obligatione personaliter visitandi saepius singulas militarium formationum stationes per totam Germaniam dispersas; accedit
c. gravitas laboris praeparandi omnia et extraordinaria momenta critica, quae oriri possunt tempore belli seu revolutionum.
Hinc omnibus episcopis nuper Fuldae congregatis visum est consultius, ut Cappellanus Major Berolini instituendus cum titulo Praepositi Castrensis suscipiat omnia negotia ordinaria et regularia, quin tamen episcopali dignitate emineat; in exercenda jurisdictione et visitatione dependeat ab Ordinariis loci.2 Talis Capellanus Major seu Praepositus Castrensis totum tempus suum omnesque vires poterit impendere negotiis sibi incumbentibus et visitationi singularum stationum, quae valde indigent vigilantissima cura. Addere
69r
liceat, quod in electione novi Praepositi Castrensis
opus est eximia circumspetione, uti ultimorum annorum experientia docuit.Talis supradicti Decreti executio si Sanctitati Vestrae placeat, restat tantum, ut majores tantum causas et graviora negotia Praepositus Castrensis referat Episcipis Germaniae aut uni ex eorum gremio, atque ut de cetero in officii sui executione maneat in connexione salutari cum episcopis locorum, quod omnino necessarium est.3
Hisce deliberationibus praemissis, Episcopi Germaniae Fuldae diebus 10. sqq. h. m. uniti cum consensu Eminentissimi Cardinalis Archiepiscopi Monacensis, qui praeest Conferentiis Bavariorum Episcoporum, hasce propositiones Sanctitati Vestrae humillime substernere decreverunt.
I. Cura pastoralis illorum fidelium, qui pertinent juxta leges et gubernalia decreta ad exercitum Germanicum, praesentibus perdurantibus circumstantiis imposterum tempore pacis subest jurisdictioni Ordinariorum locorum, sublata exemptione hucusque Praeposito castrensi cum cappellanis minoribus concessa.
II. Cum permultae semper adsint materiae tractandae in rebus curae militum cum Ministerio rerum militarium aliisque instantiis Imperii aut Statuum Germaniae, sit Cappellanus Major Berolini residens ab omnibus Germaniae Ordinariis cum consensu Sanctae Sedis generaliter delegatus ad expediendum omnia negotia hujus generis regulariter occur<r>entia4.
III. Cappellanus ergo Major Castrensis ornatus titulo "Praepositi Castrensis" jurisdictionem
69r
ecclesiasticam exercet
ex communi Ordinariorum delegatione. Durante officio suo manet pro sua persona subditus
Ordinario suo, cujus in dioecesim etiam redit munere finito.IV. Canonica provisio officii ecclesiastici Capellani Majoris fit per collationem ab Episcopo inter Ordinarios Germaniae pro tempore primum locum habente, e. g. modo a Cardinali Praesidente conferentiae Episcoporum quotannis Fuldae congregatorum praevio consensu ceterorum Episcoporum Germaniae. Qui Cardinalis seu Archiepiscopus praeterea requirit, utrum ex parte Praesidentis Imperii Germanici aliquid ob rationes politicas obstet. Collatio muneris ecclesiastici Capellani Majoris fit per praedictum Cardinalem seu Archiepiscopum aut ejus delegatum, postquam Capellanus Major Professionem fidei atque juramentum de munere fideliter adimplendo emisit. Tum Praesidens Imperii Germanici eum officialem militarem jurejurando secundum leges praestito instituat. Formula hujus juramenti est quae sequitur: "Ich schwöre Treue der Verfassung, Gehorsam den Gesetzen und gewissenhafte Erfüllung meiner Amtspflichten." (i. e. Juro fidem constitutioni legali, obedientiam legibus et conscientiosam muneris adimpletionem.)
V. Capellanus major ad supradictum Cardinalem seu Archiepiscopum recurrere debet, quoties agitur de rebus gravioribus, quae consensum Episcoporum specialem requirunt.
70r
VI. Ad munus
Capellanorum minorum presbyteri nonnisi digni et apti ab Ordinariis locorum eliguntur et
Capellano Majori nominantur, qui requirit, utrum Ministro rerum militarium ob rationes
politicas personae sint minus grate. Capellanus minor ab Ordinario loci instituitur, fidei
professione emissa et juramento de munere fideliter adimplendo praestito. Munere
ecclesiastico sic collato juramentum pro munere civili iisdem Verbis ut supra (sub IV)
coram persona a Ministro rerum militarium designata dicat. Quibus solemnitatibus peractis
curam pastoralem militum suscipit.VII. Capellani minores in omnibus, quae munus ecclesiasticum et disciplinam canonicam spectant, immediate subsunt Ordinario loci, salvis obligationibus, quae ipsis secundum normam a Ministerio rerum militarium in rebus mere civilibus seu militaribus decretam incumbunt. Intersint conferentiis sacerdotum sui vicariatus foranei cum sede et voto ut parochi in rebus curae animarum. Si forsan dubia et difficultates exsurgant inter parochos locorum et Capellanos minores militares Ordinarius loci, audito in casibus difficilioribus supradicto Cardinali seu Archiepiscopo, decernet quod attentis casus circumstantiis opportunum videbitur.
Capellanus minor, si forte non sit de dioecesi, in qua munere suo fungitur, pro tempore muneris sui clero dioecesis istius annumerabitur;
70v
postea, munere dimisso, ad dioecesim redit, in
qua incardinatus erat, ibique manebit.VIII. Quoties bonum animarum postulare cognoscitur, ut Capellanus minor transferatur, Capellanus Major auditis praepositis militaribus atque consentientibus Ordinariis dioeceseon interesse habentibus, translationem peraget.
IX. Fideles legitime subsunt Capellano minori, propriam constituunt paroeciam personalem independentem a paroecia territoriali; ad constituendas hujuscemodi paroecias personales petitur venia a Sancta Sede secundum can. 216, § 4 CJC. In constituendis paroeciiis personalibus Ordinarii respicient leges et decreta, quibus designantur personae ad statum militarem pertinentes.
Ad sacramenta suscipienda pertinentes ad paroeciam personalem adeant capellanum militarem, imprimis ratione matrimonii ineundi; parochi paroeciarum territorialium civilium, ut ipsis administrent functiones specialiter paroeciales, indigent licentia capellani militaris pro liceitate actuum, licet non pro functionum validitate.
X. Cum Ministerium rerum militarium poscat, ut Episcopi extra Germaniam residentes, nullo modo se immisceant rebus ad curam personarum militiae spectantibus, statuitur: officia ac jura circa curam personarum militarium et circa sacerdotes huic curae servientes Episcopis incumbentia exerceri a Praelatis in Germania residentibus, qui
71r
habent jura Ordinariorum; scilicet pro
partibus Germanicis dioeceseon Pragensis et Olomucensis a Vicariis Generalibus pro hisce
partibus ab Archiepiscopis Pragensi et Olomucensi institutis et in Germania
residentibus.XI. Sperant Ordinarii Germaniae, mobilisationem totius exercitus Germanici, inquantum nun praevideri potest, non fore necessariam neque bellum esse oriturum. Si vero - quod Deus avertat - talis calamitas irruerit, Capellanus Major statim quae necessaria sunt constituat. Dignetur Apostolica Sedes ipsi jurisdictionem conferre in sacerdotes, qui pro militibus et captivis constituentur, et quidem cumulativam cum jurisdictione omnium Ordinariorum locorum, non autem privativam. Sat mature Capellanus Major cum omnibus Ordinariis consilia communicabit, ut Capellanos militares, quotquot necessarii sunt, constituat et rationem curae pastoralis pro toto exercitu ordinet.
Hinc Capellanus Major jam tempore pacis potest praeparare, quae in tali casu necessaria erunt pro cura pastorali militum et captivorum; Ordinarii locorum adjuvabunt illum in exequendis consiliis, praesertim designando ei sacerdotes idoneos. Et ipsi Ordinarii, quandocumque bonus ordo et salus animarum id postulat, conjunctim cum Capellano Majori procedent, salva tamen ipsorum Ordinariorum plena jurisdictione spirituali in suis dioecesibus, etiam in milites et captivos.
71v
Reliquas constitutiones vero quascunque, quae
hucusque in toto Imperio Germanico ejusque singulis terris pro cura pastorali militum
vigebant, dignetur Sanctitas Vestra declarare invalidas et abrogatas.Haec sunt, Beatissime Pater, illa gravioris ponderis puncta, ad quae statuenda ut Sancta Sedes approbationem benignissime concedat, obedientissime petimus. Qua approbatione concessa nos cum Ministerio Germanico militaribus negotiis praeposito mox definitivam stipulationem de ordinanda cura militum Germaniae inire posse speramus.
Reverentia summa petens Sanctitatis Vestrae benignissimam decisionem, cum osculo pedis permaneo
Sanctitatis Vestrae
obedientissimus servus
A. Card. Bertram
1↑Hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Empfänger, gestrichen.
2↑"cum titulo [...]
Ordinarius loci" am linken Seitenrand hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom
Empfänger, durch eine sinkrechte Linie hervorgehoben.
3↑"Talis supradicti [...] necessarium
est" am linken Seitenrand hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Empfänger, durch
eine sinkrechte Linie hervorgehoben.
4↑Hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Verfasser,
korrigiert.
5↑Hds. von unbekannter Hand, vermutlich vom Empfänger, gestrichen
und eingefügt.