Document no. 19707
[Sproll, Johannes Baptista] to Pius XI.Heilige Konzilskongregation
Rottenburg, 25 October 1929

Attachment, letter, typewritten

Nunciature’s protocol no.	42660
Vatican’s protocol no.	[Ohne Protokollnummer]
Archive reference number	AAV, Arch. Nunz. Berlino 52, fasc. 5, fol. 7r-9v.

Copia

Beatissime Pater,
Liceat Ordinario infrascripto ad Pedes Sanctitatis Vestrae provoluto dubia quaedam proponere circa ius patronatus.
Haud paucae paroeciae et benficia dioecesos Rottenburgen. iuri patronatus alicuius principis vel comitis vel alius nobilis subiacent. Quo titulo haec iura patronatus fulciantur, saepe dubium est; haud raro ius patronatus est reale, annexum quibusdam praediis vel possessionibus hominum nobilium. Ius patronatus saepe non tam documentis authenticis probari potest, quam multiplicatis praesentationibus per longius temporis spatium factis. Onera patronorum diversa in diversis locis fuerant usque ad medium saeculum elapsum: partim onus aedificandi ipsis incubuit, partim dotationis clerici parochi vel benficiarii, partim utrumque. Regimen reipublicae Württembergensis omnibus patronatus iuribus renuntiavit et paroecias iuri patronatus regali olim obnoxias liberae collationi episcopi tradidit. Medio saeculo elapso gubernium regni Württemberg legem dedit redemtionis onerum patronis vel

7v

paroeciis incumbentium, ex. gr. decimarum, onerum aedificandae vel reparandae ecclesiae, sustentationis clerici etc. Paene omnes patroni ad tramites huius legis ipsi valde favorabilis summam quandam gubernio vel paroeciae solverunt, cuius sextadecima pars aequa erat solutionibus annuis vel oneribus a gubernio taxatis. Quare sive gubernium sive paroecia onus aedificandi susceperunt iure patronatus patrono reservato. Sustentationem parochi vel benficarii gubernium in se recepit salvo iure patronatus patrono proprio. Ita evenit, ut ante bellum gubernium vel fiscus mercedem annuam parochis et benficariis solveret vel saltem, si paroecia fundum vel pecuniam in titulis collocatam possidebat, proventus praebendae augeret, ut congruae sustentationi parochi pares essent. Cum gubernium mercedem magristratum¹ , officialium, ministrorum protestanticorum pro numero annorum servitii publici augere incepisset, etiam pro parochis et beneficariis catholicis hunc modum solvendi mercedem introduxit et etiam pro beneficiis noviter erectis sutentationem clericorum suarum partium esse duxit. Post bellum et incursionem hostium in Germaniam anno 1923 valor pecuniae Germanicae miserum in modum diminutus est, tituli, in quibus prius pecuniae ecclesiarum et praebendarum collocatae fuerant quique securi videbantur, magnam partem perierunt. Gubernium summam quandam ecclesiae catholicae pro solvenda clericis mercede attribuit. At haec ad sustentandos clericos minime suffecit. Ut pecuniae necessariae ecclesiae

8r

regimini praesto essent, gubernium Episcopo indulsit, ut vectigalia a fidelibus exigeret. Unaquaeque paroecia pro singulis sacerdotibus curam animarumque gerentibus 400 marcas quotannis in aerarium ecclesiasticum pro solvenda ipsis mercede fundere debet; praeterea omnes catholici partem aliquam abelectis viris catholicis definiendam pro rata vectigalium civilium (pro tempore sex pro centum) quae venit sub nomine vectigalis dioecesani, solvere debent.
Tempore diminutionis valoris pecuniae Germanicae, quam etiam inflationem nuncupant, patroni, si Ordinarius eos adiisset, ut dotem paroeciarum augerent, nihil solvere potuissent. Quare vectigalia ecclesiastica a paroeciis et ab universitate catholicorum exacta sunt. Nunc vero rebus paulatim in meliorem statum redeuntibus, complures quaestiones oriuntur:
1. Quod attinet patronos, qui ius patronatus acquisierunt aedificatione quibusque usque ad annum 1865 onus incubuit reaedificandi et reparandi ecclesiam et Curiam paroecialem, paene omnes soluto Fisci administrationi pretio valde modice taxato ab hoc onere se liberaverunt anno 1865 et sequentibus annis iure patronatus retento. Parochorum mercedem Fiscus solvit et patronis, ut parochos episcopo praesentarent, indulsit. Nunc vero res ita se habet: Gubernio in paroeciis, quarum patroni pretio dato ab hoc onere se liberaverunt, incumbit onus reaedificandi et reparandi; idemque Gubernium episcopo pro omnibus dioeceseos parochis summam quandam solvit, ut pro suo arbitrio mercedem

8v

parochis tribuat. At haec summa ut sufficiat congruae clericis solvendae augeri debet vectigali ecclesiastico et singularum paroeciarum collatione (400 M pro singulis sacerdotibus).
Quaeritur:a. Utrum hisce patronis solis ius patronatus plenum derelinquendum sit, an etiam episcopo, cuius est disponere super vectigali ecclesiastico ab omnibus dioecesanis soluto, ius quoddam competat, ex.gr. ita ut una vice patronus praesentet, altera episcopus paroeciam libere conferat? b. An possit episcopus convenire cum patrono, ut clericum ipsi praesentet inter tres ab Ordinario loci designatos ad tramitem can. 1452 CJC ?
Notandum quod, nisi Ordinarius dotem parochi collationibus paroeciarum et vectigali ecclesiastico augeret, nemo patronus pro adipiscendo beneficio ambiret.
2. Quod attinet ad patronos, quorum ius patronatus proveniat a dotatione parochi, et ipsi omnes soluto. Fisci administrationi modico pretio se ab hoc onere liberaverunt. Nunc ecclesiarum reditus ita defecerunt, ut benficia paene omnia conferri nequirent, nisi parochiani et dioecesani ab Ordinario ad ipsos augendos adducerentur. Quod quidem usque adhuc Ordinarius fecit. At non defuerunt, qui patronis hoc onus incumbere assererent.
Quaeritur, utrum hoc in casu procedendum sit ad normam can. 1469 § 2 CJC, an, ne omne ius adimatur patronis solvendo augmento dotis maximam partem imparibus et iacturam iuris

9r

patronatus aegre ferentibus, saltem patronatus, de quo in can. 1452 CJC, concedi possit.
In utroque casu Ordinario praesto esset medium vacationis paroeciae et constitutionis vicarii oeconomi, assignata eidem parte fructuum pro congrua sustentatione. At constitutio parochi inamovibilis praeferenda est, cum ob maiorem eius in paroecia auctoritatem tum ob clericorum desiderium adipiscendi paroeciam stabilem, maxime vero intuitu can. 454 CJC.
Codice iuris canonici vigorem iam ante hos undecim annos adepto mearum partium esse duxi, ius codicis de patronatu introducere in dioecesim et ecclesiae normas, tueri adversus errores et abusus, qui elapso saeculo in dioecesis regimen irrepserunt. Unum saltem e medio tuli, praesentationes scilicet acatholicorum pro paroeciis catholicis. Quod eo facilius eliminari potuit, quia regimen ecclesiae protestanticae de Württemberg edixit: 1. ut catholicorum <patronorum>² ius patronatus illico exstingueretur, 2. Patronis acatholicis ad eorum mortem solummodo ius patronatus relinqueretur, post eorum mortem penitus exstingueretur.
Rerum politicarum eversionibus annis 1848 et 1918 factis homines nobiles omnia privilegia et iura singularia amiserunt excepto iure patronatus. Quare aegerrime eius iacturam ferunt. Verum nemo ignorat hoc ius obsoletum et antiquatum esse ecclesiamque in eligendis parochis liberam esse debere. Quare opus est, ut haec materia Sanctitati Vestrae diiudicanda propo-

9v

natur, ut una eademque ratione in Germania ordinetur.
Et Deus etc.

1↑Masch. durchgestrichen.

2↑Masch. hinzugefügt.

Recommended quotation

[Sproll, Johannes Baptista] to PiusXI. from 25 October 1929, attachment, in: 'Kritische Online-Edition der Nuntiaturberichte Eugenio Pacellis (1917-1929)', document no. 19707, URL: www.pacelli-edition.de/en/Document/19707. Last access: 28-04-2024.

Online since 20-01-2020.